God als misvatting

Afgelopen weekend naar the The Root of all Evil gekeken, een tweedelige televisie-documentaire geschreven en gepresenteerd door evolutie-bioloog Richard Dawkins. Dawkins betoogt hierin dat de wereld beter af zou zijn als religie niet bestond. De Britse professor was het overigens niet eens met de titel van het programma omdat hij het niet vindt kloppen om iets aan te wijzen als de wortel van alle kwaad. Dawkins diept de onderwerpen uit The Root of all Evil later verder uit in zijn boek The God Delusion. Daar dit boek momenteel op mijn nachtkastje ligt, leek me deze documentaire een mooie ondersteuning. Temeer het een dikke pil is en Dawkins niet altijd even toegankelijk schrijft. En ik – mae culpa – soms erg lui ben.

Genoeg over mij, wat toont de documentaire ons? In het eerste deel van de documentaire - genaamd The God Delusion - onderzoekt Dawkins de ononderbouwde overtuigingen die verschillende religies er op nahouden en die presenteren alsof het feiten zijn. Hij gaat daarbij in op de meest extreme uitwassen van die overtuigingen. Dawkins stelt dat geloof synoniem staat voor het niet-nadenken en daarom fundamenteel van wetenschap verschilt in het proberen te begrijpen van de wereld. Zelfs gevaarlijk is en mensen uit elkaar drijft. Onderwerpen die aan bod komen zijn Lourdes, onverklaarbare genezingen en de hypothese van Intelligent Design.

In het tweede deel van de documentaire - The Virus of Faith - betoogt Dawkins dat de fundamenten waarop religies hun normen en waarden claimen aan alle kanten kraken. De centrale stelling is de verwerpelijkheid van het opleggen van een religieuze overtuiging aan kinderen die nog niet in staat zijn daar zelf weloverwogen voor te kiezen. Dawkins maakt zich daarbij zorgen over duizenden kinderen in Groot-Brittannië die hun onderwijs krijgen in op geloof gebaseerde scholen. Onder andere het op verschillende plaatsen lesgeven in het scheppingsverhaal als feit in tegenstelling tot evolutieleer wordt uitgediept. Dawkins vergelijkt religie met een virus in de zin van memes waarmee kinderen door autoritaire personen - bijvoorbeeld ouders - worden geprogrammeerd. Kinderen staan open om nuttige en zelfs essentiële zaken te leren van dit soort mensen, maar staan daarbij ook bloot aan het 'infectiegevaar' voor religie. Daar tegenover zet Dawkins een theorie over hoe normen en waarden volgens de evolutiebiologie hebben kunnen ontstaan, tenslotte is dat zijn professie.

Interessante materie; vooral het rotsvaste geloof van veel geïnterviewden in hun eigen religie en de diskwalificatie van al wat anders is gaf een beklemmend, verontrustend gevoel. Anderzijds is het een rustgevend gevoel dat ik nu niet meer die 733 pagina’s van The God Delusion hoef te lezen. Alles heeft zijn voor- en nadelen.